28η Οκτωβρίου 1940. Ο Ιταλός πρέσβης στην Ελλάδα Εμανουέλε Γκράτσι συναντά λίγο μετά τις τρεις το ξημέρωμα τον τότε αρχηγό της ελληνικής κυβέρνησης, δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά ώστε να του παραδώσει ο ίδιος το επίσημο τελεσίγραφο από τον Μπενίτο Μουσολίνι για την παράδοση της Ελλάδος στην Ιταλία. Ο Μεταξάς αρνήθηκε αυτήν την πρόταση και έτσι η Ελλάδα έγινε μέρος του μεγαλύτερου σε εδαφική έκταση, ανθρώπινο απολογισμό αλλά και οικονομική καταστροφή, πολέμου στην ανθρώπινη ιστορία. Έναν πόλεμο που οι ιδεολογικές, οικονομικές και εδαφικές του επιπτώσεις είναι εμφανείς περίπου 90 χρόνια μετά.
Αυτός ο πόλεμος είχε την ιδιαιτερότητα να κηρυχθεί σε μια εποχή όπου ο κινηματογράφος αρχίζει να ανθίζει. Η αρχή του πολέμου ήρθε μόλις 12 χρόνια μετά από την κυκλοφορία του “The Jazz Singer“, την πρώτη ταινία που είναι, θα έλεγε κανείς, ό,τι πιο κοντά σε αυτό που έχουμε συνηθίσει, δηλαδή να ακούμε τους ηθοποιούς να μιλάνε. Καταλαβαίνουμε λοιπόν το πώς αυτός ο πόλεμος επηρέασε πάρα πολύ τους καλλιτέχνες που είδαμε στον 20ό αιώνα όχι μόνο λόγω μεγέθους αλλά επειδή οι πατεράδες τους και οι παππούδες τους πολέμησαν σε αυτόν και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και οι ίδιοι (π.χ. Jimmy Stewart, Alec Guinness, Christopher Lee, Audrey Hepburn, Paul Newman και πολλοί άλλοι).
Για αυτούς τους λόγους μπορεί να καταλάβει κανείς ότι η φιλμογραφία που υπάρχει για ιστορίες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου είναι απίστευτα μεγάλη τόσο ώστε πάρα πολλές φορές όταν σκεφτόμαστε war movies σκεφτόμαστε τίτλους που διαδραματίζονται στον Β’Π.Π.
Σε αυτό το αφιέρωμα δεν θέλω να πάω σε πολύ κλασικούς τίτλους που λίγο-πολύ όλοι ξέρουμε και αγαπάμε. Οπότε θα δώσω μια σύντομη λίστα με κάποια κλασικά έργα που νομίζω δεν χρειάζονται περαιτέρω ανάλυση και αδιαμφισβήτητα πρέπει να δείτε:
- Schindler’s List
- Saving Private Ryan
- The Pianist
- Life Is Beautiful
- Downfall
- Casablanca
- Dunkirk
- Oppenheimer
- The Imitation Game
Πέρα όμως από αυτούς τους πιο γνωστούς κλασικούς πλέον τίτλους υπάρχουν λιγότερο mainstream τίτλοι που δεν χάνουν σε καμία περίπτωση από τους παραπάνω.
Come and See (1985)
dir: Elem Klimov
Το “Come and See” είναι μια πολύ ιδιαίτερη ταινία. Εκτυλίσσεται κατά τη ναζιστική κατοχή της Λευκορωσίας το 1941 και μας παρουσιάζει την οπτική ενός νέου μέσα σε αυτήν την πολυάριθμη σύρραξη, από την καταστροφή της χώρας του στην αναμενόμενη ένταξή του στην αντίσταση κατά των Ναζί. Η ταινία σίγουρα θέλει γερό στομάχι, καθώς, σε αντίθεση με πιο ρομαντικές δυτικές παραγωγές, ο Elem Klimov έχει μια πολύ κλασική, μινιμαλιστική προσέγγιση, όπως έχουμε συνηθίσει από πολλούς σοβιετικούς σκηνοθέτες. Σε ένα πολύ προσωπικό σχόλιο, θέλω να πω ότι ο τρόπος που αποτυπώνει τέτοιες σκηνές φρίκης, κατά τη γνώμη μου, παραμένει αξεπέραστος μέχρι και σήμερα.
"Letters from Iwo Jima" & "Flags of Our Fathers" (2006)
dir. Clint Eastwood
Το “Letters from Iwo Jima” και το “Flags of Our Fathers” είναι δύο ταινίες που αξίζει να δει κανείς back to back, καθώς και οι δύο πραγματεύονται τη γνωστή μάχη στο νησί του Ειρηνικού, την ‘Ιβο Τζίμα. Το ιδιαίτερο με αυτές τις ταινίες είναι ότι παρουσιάζουν τη μάχη από την ιαπωνική και την αμερικανική οπτική. Το “Letters from Iwo Jima” είναι γραμμένο στα ιαπωνικά και με Ιάπωνες ηθοποιούς, μας δείχνει πώς ήταν η κατάσταση για τα μέλη του αυτοκρατορικού στρατού σε αυτή τη μάχη αλλά και σε όλα τα χρόνια του πολέμου. Το “Flags of Our Fathers” έχει λίγο διαφορετική προσέγγιση, καθώς στο επίκεντρο της ταινίας είναι κυρίως οι έξι στρατιώτες που ύψωσαν την μεγάλη αμερικανική σημαία στην Ιβο Τζίμα. Η αποτύπωση αυτής της στιγμής στην αρκετά γνωστή φωτογραφία έγινε σύμβολο για την αμερικανική υπεροχή στον πόλεμο και οι στρατιώτες αυτοί θεωρούνται εθνικοί ήρωες.
Patton (1970)
dir.Franklin J. Schaffner
Το “Patton” είναι μια ταινία που το 1971 κέρδισε 7 βραβεία Όσκαρ, μεταξύ αυτών για σκηνοθεσία, ανδρικό ρόλο, καλύτερης ταινίας και σεναρίου. Η ταινία ακολουθεί τον αμερικανό George S. Patton κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε ένα στυλ πιο κλασικό από αυτό που έχουμε συνηθίσει. Η ταινία είναι πιο κοντά σε ταινίες όπως το “Ben Hur” και το “Lawrence of Arabia”, παρά σε πιο σύγχρονα εγχειρήματα όπως το “Saving Private Ryan”. Γενικότερα, η ταινία δεν αποτυπώνει στην οθόνη τη φρίκη του πολέμου όπως το “Come and See”, κάτι που δεν είναι τυχαίο, καθώς η οπτική των Αμερικανών από τον πόλεμο σίγουρα δεν ήταν αντίστοιχη με αυτή των Λευκορώσων.
Army of Shadows (1969)
dir. Jean-Pierre Melville
Η ταινία μας παίρνει μαζί της στη σκοτεινή πραγματικότητα της γαλλικής αντίστασης κατά την κατοχή της Γαλλίας από τις δυνάμεις του Άξονα. Το αρκετά ιδιαίτερο με αυτήν την ταινία είναι ότι είναι ουσιαστικά ένα κλασικό νουάρ, όπως μας έχει συνηθίσει ο Melville, κάτι που σίγουρα την κάνει πιο ενδιαφέρουσα. Η ταινία είναι μεταφορά του ομώνυμου βιβλίου του Joseph Kessel και, αν και δεν είναι βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, είναι μια μίξη πολλών εμπειριών του από όταν ήταν ο ίδιος στην αντίσταση. Κάτι που ισχύει και για τον Melville, ο οποίος ήταν μέλος του απελευθερωτικού κινήματος της Γαλλίας και είχε συμμετάσχει σε επιχειρήσεις του.
Hacksaw Ridge (2016)
dir. Mel Gibson
Το “Hacksaw Ridge” είναι μια πολύ «ρομαντική» ταινία για τον Desmond T. Doss, έναν στρατιώτη που κατατάχθηκε στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά λόγω θρησκείας και ιδεολογίας αρνήθηκε να πιάσει όπλο στα χέρια του. Αυτό, όμως, δεν τον σταμάτησε από το να βοηθήσει τους συναγωνιστές του, καθώς κατάφερε να γίνει τραυματιοφορέας. Η ταινία, όπως καταλαβαίνετε, προσπαθεί να κινηθεί και να σχολιάσει το πλαίσιο μεταξύ θρησκείας και πολέμου, ένα θέμα που απασχολεί την ανθρωπότητα εδώ και πολύ καιρό. Ωστόσο, η ταινία δεν καταφέρνει να έχει όσο βάθος θα ήθελε, αλλά έτσι και αλλιώς μιλάμε για μια ταινία του Mel Gibson, οπότε καταλαβαίνει κανείς ότι το υπερθέαμα είναι η προτεραιότητα. Παρόλα αυτά, η συγκεκριμένη ταινία είναι η μέση λύση μεταξύ αυτών των δύο.
